Ο Λένιν ως θεμελιωτής της πρώτης προλεταριακής κυβέρνησης

του Καρλ Ράντεκ*



Οι διδασκαλίες του Μαρξ είναι καταγραμμένες στα βιβλία που δημιουργήθηκαν από τον ίδιο. Η αλληλογραφία του είναι ένας επαρκής σχολιασμός για τις συνθέσεις του. Ο Λένιν άφησε δεκάδες τόμους. Όταν η αλληλογραφία του συλλεχθεί, θα προσθέσει επιπλέον δεκάδες τόμους. Αλλά ο κύριος σχολιασμός σχετικά με τις διδασκαλίες του Λένιν είναι το έργο του Λένιν, η εργασία του, η δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας και η πάλη του κόμματος για την εξουσία. Αυτές είναι οι μέθοδοι μέσω των οποίων το προλεταριάτο κατέκτησε την εξουσία εν μέσω ανήκουστων συνθηκών – η μέθοδος που ο Λένιν κληροδότησε στο ρωσικό προλεταριάτο, όχι μόνο ως ένα μέσο για να διατηρήσει την εξουσία, αλλά και ως μέσο για την επίλυση προβλημάτων· οι μέθοδοι στο όνομα των οποίων η εργατική τάξη της Ρωσίας πήρε την εξουσία στα χέρια της.
Ο Μαρξ έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1848 στη Γερμανία6. Όμως, λόγω της αδυναμίας των προλεταριακών στοιχείων, δεν μπορούσε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο. Η επανάσταση του 1848 στη Γερμανία ήταν ένα ιστορικό εξάμβλωμα. Έφτασε πολύ αργά για να είναι επιτυχής ως αστική επανάσταση και πολύ νωρίς για να καθοδηγηθεί από το προλεταριάτο. Η επανάσταση του 1848 ακολουθήθηκε από δεκαετίες αντίδρασης, όπου ο Μαρξ δεν μπορούσε να είναι περισσότερο από ένας παρατηρητής που μελετά το μηχανισμό του αστικού κόσμου. Για να απομακρύνει αυτή την αντίδραση ήρθε η εποχή των εθνικιστικών πολέμων, στην οποία και πάλι το προλεταριάτο δεν μπορούσε να γίνει η ηγέτιδα δύναμη. Εξαιτίας αυτού, ήταν αδύνατο για τον Μαρξ να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο. Σύντομα ο μετεωρίτης της Παρισινής Κομμούνας7 φώτισε τον ορίζοντα. Μόνο η μεγαλοφυΐα του Μαρξ μπορούσε να καταλάβει τη σημασία αυτού του εφήμερου φαινομένου. Και ακόμη και εδώ θα ήταν περιττό να μιλήσουμε για τον ρόλο που έπαιξε ο Μαρξ ως ηγέτης.
Μετά την Παρισινή Κομμούνα και μέχρι το θάνατο του Μαρξ, η αντίδραση κυριάρχησε στην Ευρώπη. Τα επαναστατικά προβλήματα της αστικής τάξης λύθηκαν στη Δύση. Το προλεταριάτο, όμως, άρχισε να παρατάσσει τις δυνάμεις του προσεκτικά και αργά. Συγκεντρώθηκαν σε μικρές ομάδες σε διάφορες χώρες. Τα αναιμικά κινήματά τους δεν θα μπορούσε να διευθυνθούν από ένα κέντρο. Όλη η μεγαλοφυΐα του Μαρξ είχε εξαντληθεί στην προσπάθεια να μάθει τους θεμελιώδεις νόμους που διέπουν την ανάπτυξη του αστικού κόσμου και τη σχέση του προλεταριάτου με αυτόν. Η μεγαλοφυΐα του Μαρξ δεν μπορούσε να δοκιμαστεί στη φωτιά του εμφυλίου πολέμου και να τον κάνει ένα ιδιοφυή ηγέτη της επανάστασης.

Details
Hits: 3449
τόμος 18

Λαοκρατική δημοκρατία και εξουσία του προλεταριάτου
Υπόθεση εργασίας για μια μαρξιστική πολιτική θεωρία της μετάβασης

του Αλέξανδρου Χρύση*

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ
Ορισμένες διευκρινίσεις, πριν προχωρήσω στη διαπραγμάτευση του αντικειμένου μου, είναι, κατά την κρίση μου, απαραίτητες.
1. Οφείλω, κατά πρώτον, να ενημερώσω τον αναγνώστη ότι το άρθρο που ακολουθεί εντάσσεται στο πλαίσιο της ευρύτερης και συνεχούς ενασχόλησής μου με τη θεματική «Μαρξισμός και Δημοκρατία». Αποτελεί ουσιαστικά επαναφορά και περαιτέρω επεξεργασία δύο σχετικά πρόσφατων παρεμβάσεών μου για τη λαοκρατική δημοκρατία ως κρίσιμη έννοια για μια σύγχρονη μαρξιστική θεωρία της μετάβασης. Αναφέρομαι, ειδικότερα, στη συμβολή μου στο συλλογικό τόμο Θεωρία της Μετάβασης και Σοσιαλιστική Εναλλακτική με θέμα «Η κοινοβουλευτική δημοκρατία ως μετάβαση» –μια ανάλυση με αφετηρία την εισαγωγή που έγραψε ο Engels το 1895 για την επανέκδοση των Ταξικών Αγώνων στη Γαλλία του Marx– και στη διάλεξή μου με θέμα «Marx, Engels και λαοκρατική δημοκρατία: και πάλι για τη μετάβαση», που παρουσιάστηκε στην ημερίδα με θέμα «Εναλλακτικές μορφές δημοκρατίας», την οποία συνδιοργάνωσαν το Μάιο του 2015 ο Όμιλος Μαρξιστικών Ερευνών και ο σύλλογος για τη διάδοση της μαρξιστικής σκέψης «Γ. Κορδάτος».1


2. Θα μπορούσε να εκληφθεί, ίσως, ως νοσταλγική και θλιβερή ταυτόχρονα διαπίστωση, το γεγονός ότι, ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1980 πολλαπλές ήταν οι θεωρητικές αναλύσεις και οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις για το ζήτημα της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό, στην εποχή μας, αντιθέτως, η μετάβαση, που έχει αφήσει ήδη το στίγμα της στο πεδίο των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων, είναι αυτή της πορείας από τα καθεστώτα του λεγόμενου “υπαρκτού σοσιαλισμού” στα σχετικά νεόκοπα καπιταλιστικά καθεστώτα των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης. Είναι, μάλιστα, τέτοια η δυναμική αυτής της αντίστροφης φοράς των πραγμάτων, ώστε δε θα δημιουργούσε έκπληξη ο ισχυρισμός ότι στις μέρες μας αγγίζει τα σύνορα της “χώρας του ποτέ”, της ου-τοπίας, ένας πολιτικός θεωρητικός στοχασμός με θέμα μια μαρξιστική θεωρία της μετάβασης από τον καπιταλιστικό στον κομμουνιστικό κοινωνικό σχηματισμό.

Details
Hits: 2740
τόμος 18

Προς τη 200στή επέτειο από το θάνατο του Ισαάκ Νεύτωνα
Προλεγόμενα στα άρθρα των Α. Αϊνστάιν και Τζ. Τζ. Τόμσον

του Μπόρις Χέσεν*

Η διακοσιετηρίδα από το θάνατο του Νεύτωνα σημαδεύτηκε σε όλο τον κόσμο με μια σειρά από εορτασμούς, ομιλίες, εισηγήσεις και άρθρα. Τα έργα του Νεύτωνα, οι σκέψεις του αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα πλαίσια της επανάστασης, που πραγματοποιείται σήμερα στη σύγχρονη ακριβή φυσιογνωσία. Πολλές από τις ιδέες του Νεύτωνα και πρώτα απ’ όλα οι ιδέες της Οπτικής του ξαναποκτούν σημασία και ενδιαφέρον. Την ίδια στιγμή, όμως, προβάλλονται στο φόντο της κρίσης, στην οποία βρίσκεται σήμερα η φυσική, ιδιαίτερα χτυπητά οι αδύνατες πλευρές της Φυσικής Φιλοσοφίας του. Οι βασικές μεθοδολογικές έννοιες και προϋποθέσεις του συστήματος της φυσικής του Νεύτωνα θα πρέπει να επανεξεταστούν. Και η θεωρητική φυσιογνωσία με την ίδια την πορεία της ανάπτυξής της οδηγεί προς μια τέτοια επανεξέταση. Πώς πρέπει να γίνεται η επανεξέταση και η περαιτέρω ανάπτυξη της φυσικής του Νεύτωνα; Πώς οι νέες έννοιες, που προωθηθήκαν ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της φυσικής στη τελευταία εικοσαετία, συνδέονται με την φυσική του Νεύτωνα και υπάρχει γενικώς μια οποιαδήποτε τέτοια σύνδεση;


Όλα αυτά τα ερωτήματα προκύπτουν αναπόφευκτα και χωρίς οποιαδήποτε σχέση, φυσικά, με τη 200στή επέτειο, κι όμως η ίδια παρότρυνε σε σημαντικό βαθμό στην τοποθέτηση παρόμοιων ερωτημάτων.

Τα δημοσιευόμενα πιο κάτω άρθρα των Αϊνστάιν, Τζ. Τζ. Τόμσον και Κ. Λαμπ έχουν διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα του ρόλου και της σπουδαιότητας του Νεύτωνα και της εκτίμησης των έργων του.

Οι γιορτασμοί του Νεύτωνα στην Αγγλία ξεχώρισαν για την ιδιαίτερη μεγαλοπρέπειά τους. Εξέχοντα μέλη της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών, οι πιο διακεκριμένοι φυσικοί της Αγγλίας, αφιέρωσαν τις ομιλίες τους στα έργα του Νεύτωνα. Οι Τόμσον, Τζινς, Λαμπ, Γκλέιζμπρουκ και πολλοί άλλοι σκιαγράφησαν την εικόνα εκείνου που έκανε ο Νεύτων στους κλάδους της φυσικής, μηχανικής, της αστρονομίας και των μαθηματικών.

Όμως σε αυτές τις ομιλίες, συχνά λαμπρές στη μορφή, απουσιάζουν σχεδόν κάποιες γενικεύσεις. Δεν γίνονται σχεδόν προσπάθειες να βάλουν το ερώτημα για τη μεθοδολογία και φιλοσοφία του Νεύτωνα και τη σύνδεσή της με τη σύγχρονη φυσική. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άρθρα δίνουν έναν ενδιαφέροντα σχολιασμό των έργων του Νεύτωνα σε κάποιο τομέα, συχνά χωρίς καμία προσπάθεια, μάλιστα, να θέσουν το ζήτημα της λογικής συνέπειας των έργων του Νεύτωνα. Η πατρίδα του κλασικού εμπειρισμού κι εδώ κάνει αισθητή τη παρουσία της.

Η ομιλία του Τζ. Τζ. Τόμσον, αν και δεν προβάλλει τα βασικά ζητήματα αρχής, είναι όμως, πιο βαθιά σε περιεχόμενο από τις άλλες. Μάλλον η πιο γενικευμένη και προσηλωμένη σε περιεχόμενο, που επεδίωκε να συνδέσει τα έργα του Νεύτωνα με την πραγματοποιούμενη στη σύγχρονη φυσική ανατροπή, ήταν η ομιλία… του λόρδου επισκόπου του Μπέρμιγχαμ, μέλους της Βασιλικής Ακαδημίας, δόκτορα Ε. Β. Μπαρνς.

Στην εκτενή προσφώνησή του ο λόρδος - επίσκοπος προσπαθεί να αποδείξει ότι «αν και τα 39 άρθρα σύμβολα πίστης της αγγλικανικής εκκλησίας είχαν συνταχθεί ακόμα στη πριν από τον Κοπέρνικο εποχή… αν και σε πρώτη ματιά η θεολογία συνδέεται με τις πιο ανόητες προλήψεις σχετικά με το οικοδόμημα και την προέλευση του κόσμου» – η θεολογία ακολουθεί επίσης την εξέλιξη. «Χάρη στη συνεχή δουλειά τον καθοδηγητών της εκκλησίας αυτή αλλάζει τη μορφή της και η διαδικασία αυτή δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί». Η θεολογία πρέπει να βασίζεται και να αξιοποιεί όλα τα επιτεύγματα της επιστήμης, του παρελθόντος, όπως και της σύγχρονης. Γι’ αυτό και το όνομα του Νεύτωνα είναι αγαπητό στην εκκλησία, όπως και στην επιστήμη.

Details
Hits: 2235
τόμος 18

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ


Μαρξιστική Σκέψη, τόμος 17


Απρίλιος-Σεπτέμβριος 2015, σελ. 527, 13€



 

Στην Κίνα αφιερώνεται ο νέος διπλός τόμος 17 της Μαρξιστικής Σκέψης. Ο τόμος περιέχει πηγές και αναλύσεις για την πορεία της Κίνας από τις αρχές του 20ού αιώνα ως τις μέρες μας. Παρουσιάζονται όλα τα σημαντικά γεγονότα και οι σταθμοί στην πορεία της Κίνας στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο: η μετατροπή της Κίνας σε ημι-αποικία των μεγάλων δυνάμεων από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι διαδοχικές επαναστάσεις του 1911, του 1925-27 και του 1930-49 ως τη νίκη της λαϊκής επανάστασης, η περίοδος της «σοσιαλιστικής οικοδόμησης» 1947-1978 και η σύγχρονη περίοδος των μεταρρυθμίσεων της αγοράς ως τις μέρες μας.
 

Ο τόμος χωρίζεται σε 3 μέρη.
 

Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται πηγές και ντοκουμέντα προερχόμενα από επιφανείς μαρξιστές, ιστορικές προσωπικότητες της Κίνας και αποφάσεις του ΚΚ της Κίνας. Συγκεκριμένα, ο αναγνώστης θα βρει κείμενα των Χέγκελ, Μαρξ, Ντ. Ριαζάνοφ, Σουν Γιατ-σεν (πρώτος προσωρινός Πρόεδρος της Κίνας στα 1912), Λένιν, Τσεν Του-σιου (πρώτος ΓΓ του ΚΚ της Κίνας), Τρότσκι, Μάο τσε-τουνγκ, Τενγκ Σιαοπίνγκ και Ζάο Ζιγιάνγκ, καθώς και μέρη από τις αποφάσεις του ΚΚ της Κίνας για την ιστορία του κόμματος (1945 και 1981) και του τωρινού καταστατικού του ΚΚ της Κίνας (2012).
 

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται ιστορικές αναλύσεις για την περίοδο 1911-1977. Ο Τ. Μαστρογιαννόπουλος αναφέρεται στις κινεζικές επαναστάσεις του 1911-27, ο Δ. Καρέλλας στη διαμόρφωση του μαρξισμού του Μάο ως το 1945, ο Δ. Καλτσώνης στο κινεζικό σύνταγμα του 1954, οι Λ. Μαϊτάν και Τζ. Ριντέλ στην περίοδο του «Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός», οι Ι. Ντόιτσερ και Ν. Χρουστσόφ στην Πολιτιστική Επανάσταση, ενώ η Μεγάλη Πορεία καλύπτεται από ένα κεφάλαιο της επίσημης κινεζικής Ιστορίας της Σύγχρονης Κινεζικής Επανάστασης.
 

Στο τρίτο μέρος αναλύονται οι εξελίξεις στη σύγχρονη Κίνα: η πορεία των μεταρρυθμίσεων της αγοράς, ο αντίκτυπός τους στην κατάσταση των εργαζομένων και το περιβάλλον, οι αναπτυσσόμενοι κοινωνικοί αγώνες, οι παραπέρα οικονομικές προοπτικές στην Κίνα, ο ρόλος του κράτους, ο κινεζικός μαρξισμός σήμερα. Ο αναγνώστης θα βρει κείμενα των Χ. Κεφαλή, Τζ. Μπ. Φόστερ & Ρ. ΜακΤσέσνεϊ, Ορ. Λουκά, Β. Σερμπετζόγλου & Μ. Ζέρβα, Μίντσι Λι, Ντ. Κοτζ, Β. Κόλο, Ντικάνγκ, Τσεν Τιάν, Χαν Κουν-τσουνγκ και Γιεν Λενκέ.


Ο τόμος προσφέρει έτσι στο κοινό μια ποικιλία προσεγγίσεων για ένα ευρύ φάσμα πτυχών της κινεζικής ιστορίας και της ζωής στη σύγχρονη Κίνα. Όπως σημειώνεται στον πρόλογο, η ιστορία της Κίνας από το 1900 ως σήμερα:


«Ήταν μια πορεία ορμητικών αλλαγών, η ταχύτητα των οποίων σίγουρα δεν έχει όμοιό της στην παγκόσμια ιστορία… ο παρών τόμος θα προσφέρει στον αναγνώστη γνώσεις και στοιχεία… καλύπτοντας ένα μέρος από το μεγάλο κενό πληροφόρησης και πηγών στην ελληνική βιβλιογραφία για την πρόσφατη ιστορία της Κίνας και τη σύγχρονη Κίνα».


Πληροφορίες: Εκδόσεις Τόπος, Πλαπούτα 2 και Καλλιδρομίου , This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., τηλ. 210 8222835, βιβλιοπωλείο τηλ. 210 3221580.

Details
Hits: 2988
δελτίο τύπου τόμος 17


Η εργασιακή εκμετάλλευση στην Κίνα

των Τζον Μπέλαμι Φόστερ και Ρόμπερτ Μακ Τσέσνεϊ *




Η κινεζική οικονομία σήμερα είναι δομημένη γύρω από τις ανάγκες μετεγκατάστασης των πολυεθνικών εταιρειών με στόχο την απόκτηση χαμηλού κόστους ανά μονάδα εργασίας μέσω της εκμετάλλευσης της φτηνής, πειθαρχημένης εργασίας στον παγκόσμιο Νότο, μια διαδικασία γνωστή ως «παγκόσμιο αρμπιτράζ εργασίας». Σε αυτή την παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, η Κίνα είναι περισσότερο ο κόμβος της παγκόσμιας συναρμολόγησης παρά το εργοστάσιο του κόσμου.

Σε ένα άρθρο που γράφτηκε το 1997, ο Jin Bei, επικεφαλής της Ερευνητικής Ομάδας για μια Συγκριτική Μελέτη της Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας των Μεταποιημένων Προϊόντων της Κίνας, στην Κινεζική Ακαδημία Επιστημών, ισχυρίστηκε ότι τα περισσότερα προϊόντα που εξάγονταν από την Κίνα δεν ήταν εγχωρίως παραγόμενα στην Κίνα αγαθά, αλλά μάλλον πρέπει να αναγνωρίζονται ως «παρα-εγχωρίως παραγόμενα αγαθά» αντανακλώντας μια αλυσίδα εφοδιασμού υπό τον έλεγχο των ξένων πολυεθνικών.

«Οι ξένοι εταίροι», έγραψε, «συγκεντρώνουν τον κύριο όγκο των άμεσων οικονομικών οφελών από βιομηχανικά αγαθά που εκρέουν από εξ ολοκλήρου ξένης ιδιοκτησίας επιχειρήσεις και μεικτές κοινοπραξίες στις οποίες έχουν πακέτα ελέγχου. Αυτά τα αγαθά δεν αφορούν κατά κύριο λόγο την πραγματοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων της Κίνας, αλλά την πραγματοποίηση ξένων παραγωγικών δυνάμεων στην Κίνα, ή την οικονομική πραγματοποίηση που επιτυγχάνεται μετατρέποντας κινεζικούς πόρους σε παραγωγικές δυνάμεις που υπόκεινται στον έλεγχο ξένων ιδιοκτητών κεφαλαίων. Τα αγαθά αυτά δεν θα πρέπει, συνεπώς, να προσδιορίζονται κατ’ αρχήν ως βιομηχανικά προϊόντα που κατασκευάζονται στην Κίνα... Για παράδειγμα, από τις δέκα κορυφαίες μάρκες πουκάμισων στον κόσμο, επτά παράγονται από το Εργοστάσιο Υποκαμίσων του Πεκίνου, αλλά για την παραγωγή ενός πουκάμισου που φέρει την ετικέτα Pierre Cardin, με λιανική τιμή 300 γιουάν, το εργοστάσιο παραλαμβάνει μόνο 3 ως 4 τέσσερα γιουάν σε πληρωμές επεξεργασίας. Πώς μπορούν αυτά τα πουκάμισα να προσδιοριστούν πειστικά ως κινεζικής κατασκευής;»35

Details
Hits: 2664
τόμος 17



Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Κίνα

Under the Dome - 2015



Γυρισμένο από την πρώην δημοσιογράφο της κινεζικής κρατικής τηλεόρασης Τσάι Τζινγκ, το ντοκιμαντέρ Under the Dome εμφανίστηκε στα τέλη Φλεβάρη του 2015 σε κρατικές διαδικτυακές πηγές με μια μάλλον χλιαρή υποστήριξη από κρατικά στελέχη που ασχολούνται με το θέμα του περιβάλλοντος. Η απρόσμενη ανταπόκριση του κοινού όμως είχε ως αποτέλεσμα οι χλιαρές υποστηρίξεις να καμφθούν και η κυβέρνηση και οι αρμόδιες αρχές να το βάλουν στο στόχαστρο παρεμποδίζοντας ή αποκλείοντας την πρόσβασή του στα κινεζικά κοινωνικά δίκτυα.

Πλέον κάποια επίσημα άρθρα σε κρατικές ιστοσελίδες και εφημερίδες αναλώνονται σε μια επίθεση στην Τσάι Τζινγκ μέσω φημολογίας που δήθεν δεν υιοθετεί το μέσο ή την κατηγορία πως αποτελεί προϊόν ενός καλού marketing (αντιγράφοντας τα συνέδρια του TEDx ή και το ντοκιμαντέρ του αμερικάνου Al Gore). Αλλού η Τσάι παρουσιάζεται σαν μια μοντέρνα κομψή εργαζόμενη μητέρα που με αφορμή την περιπέτεια στην υγεία της κόρης της (ογκίδιο στους πνεύμονες ενδεχόμενα λόγω του νέφους) παίρνει τη ρεβάνς με μπόλικη δραματοποίηση, επιστημονική τεκμηρίωση και σύγχρονα μέσα απεικόνισης (Powerpoint slides, animations κ.ά.).

Details
Hits: 2230
τόμος 17